Madhurāṣṭakam
The Madhurāṣṭakam (Sanskrit: मधुराष्टकम्) is a Sanskrit composition in devotion of Krishna, composed by the Hindu Bhakti philosopher-poet Sripad Vallabha Acharya. Sripad Vallabhacharya flourished under the patronage of the Vijayanagara King Sri Krishnadevarya in the late fifteenth century Karnataka State and created many other literary pieces including the Vyasa Sutra Bhashya, Jaimini Sutra Bhasya, Bhagavata Tika Subodhini, Pushti Pravala Maryada and Siddhanta Rahasya in Sanskrit.
The devotional hymn "Madhurāṣṭakam" of Sri Vallabhacarya was created to lead the devotee in Pustimarga, the Path of Grace, which involves a constant love-filled devotion to Krishna by various acts of homage, such as singing (kirtana), remembering (smarana), conceptualising and beholding (darshana) a beatific image of the deity upon singing of the Madhurāṣṭakam, and offering of services (seva). These acts enable the devotee to enter into the divine presence of Sri Krishna and to experience the Lord's real essence (svarupa) which are in fact, succinctly laid down by the Madhurāṣṭakam. Hence, Madhurāṣṭakam plays an instrumental role in the realisation of the Lord.
Aṣṭakam as a Form and a Genre
The term aṣṭakam is derived from the Sanskrit word aṣṭan, meaning "eight". An aṣṭakam is made up of eight stanzas.
Aṣṭakam belong to the genre of lyric poetry, which tends to be short, extremely melodic, and contemplative. It reflects and portrays the poet's own feelings, states of mind, and perceptions about the theme or character in the aṣṭakam.
Context
The thought behind the composition in 'Bhakti mixed with Love', being a typical frame of devotion and dedication in the Bhakti movement. In the loved bhakti frame, the devotee falls in love with the almighty and to the devotee, all the attributes and actions of the Lord God appears sweet, as those appear to a lover.
The Madhurāṣṭakam deals with the qualities and deeds of Lord Krishna, all of which have been conceptualized as being dipped in madhu, meaning honey or nectar. In the eyes of the devotee, everything that pertains to Lord is sweet and graceful, he being the adhipati (Lord and Godhead) of all sweetness.
The body of the Madhurāṣṭakam includes many qualities, attributes and motifs associated with Krishna, including the venu flute, cows, the Yamuna river, gopis, and Krishna's lila. These symbols and motifs related to the life and deeds of Lord Sri Krishna have been labelled as 'sweet' in the astakam.
Text
See Sanskrit for details of pronunciation.
| Devanagari | IAST | English Translation |
| ॥ मधुराष्टकम् ॥ | Eight Stanzas on Sweetness | |
| वल्लभ आचार्य | vallabha ācārya | Vallabha Acharya |
| अधरं मधुरं | adharaṃ madhuraṃ | (His) lips are sweet |
| वदनं मधुरं | vadanaṃ madhuraṃ | (His) face is sweet |
| नयनं मधुरं | nayanaṃ madhuraṃ | (His) eyes are sweet |
| हसितं मधुरम् । | hasitaṃ madhuram | (His) smile is sweet |
| हृदयं मधुरं | hṛdayaṃ madhuraṃ | (His) heart is sweet |
| गमनं मधुरं | gamanaṃ madhuraṃ | (His) gait (walk) is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ १ ॥ | 1 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| वचनं मधुरं | vacanaṃ madhuraṃ | (His) words are sweet |
| चरितं मधुरं | caritaṃ madhuraṃ | (His) character and deeds are sweet |
| वसनं मधुरं | vasanaṃ madhuraṃ | (His) dress (garment) is sweet |
| वलितं मधुरम् । | valitaṃ madhuram | (His) posture is sweet |
| चलितं मधुरं | calitaṃ madhuraṃ | (His) movements are sweet |
| भ्रमितं मधुरं | bhramitaṃ madhuraṃ | (His) wandering is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ २ ॥ | 2 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| वेणुर्मधुरो | veṇurmadhuro | (His) flute-playing is sweet |
| रेणुर्मधुरः | reṇurmadhuraḥ | (His) foot-dust is sweet |
| पाणिर्मधुरः | pāṇirmadhuraḥ | (His) hands are sweet |
| पादौ मधुरौ । | pādau madhurau | (His) feet are sweet |
| नृत्यं मधुरं | nṛtyaṃ madhuraṃ | (His) dancing is sweet |
| सख्यं मधुरं | sakhyaṃ madhuraṃ | (His) friendship (company) is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ३ ॥ | 3 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| गीतं मधुरं | gītaṃ madhuraṃ | (His) song is sweet |
| पीतं मधुरं | pītaṃ madhuraṃ | (His) drinking is sweet |
| भुक्तं मधुरं | bhuktaṃ madhuraṃ | (His) eating is sweet |
| सुप्तं मधुरम् । | suptaṃ madhuraṃ | (His) sleeping is sweet |
| रूपं मधुरं | rūpaṃ madhuraṃ | (His) beautiful form is sweet |
| तिलकं मधुरं | tilakaṃ madhuraṃ | (His) Tilaka (Sandalwood paste mark on the forehead) is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ४ ॥ | 4 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| करणं मधुरं | karaṇaṃ madhuraṃ | (His) deeds are sweet |
| तरणं मधुरं | taraṇaṃ madhuraṃ | (His) conquest (liberating) is sweet |
| हरणं मधुरं | haraṇaṃ madhuraṃ | (His) stealing is sweet |
| रमणं मधुरम् । | ramaṇaṃ madhuram | (His) love-sports are sweet |
| वमितं मधुरं | vamitaṃ madhuraṃ | (His) oblations (offerings) are sweet |
| शमितं मधुरं | śamitaṃ madhuraṃ | (His) countenance is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ५ ॥ | 5 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| गुञ्जा मधुरा | guñjā madhurā | (His) gunja-berry necklace is sweet |
| माला मधुरा | mālā madhurā | (His) flower garland is sweet |
| यमुना मधुरा | yamunā madhurā | Yamuna river is sweet |
| वीची मधुरा । | vīcī madhurā | and sweet are Yamuna's rippling waves |
| सलिलं मधुरं | salilaṃ madhuraṃ | Her water is sweet |
| कमलं मधुरं | kamalaṃ madhuraṃ | and sweet are the lotus flowers also |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ६ ॥ | 6 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| गोपी मधुरा | gopī madhurā | (His) gopis (damsels of Vraja) are sweet |
| लीला मधुरा | līlā madhurā | (His) frolickings are sweet |
| युक्तं मधुरं | yuktaṃ madhuraṃ | (His) union (meeting) is sweet |
| मुक्तं मधुरम् । | muktaṃ madhuram | (His) deliverance is sweet |
| दृष्टं मधुरं | dṛṣṭaṃ madhuraṃ | (His) sidelong glances are sweet |
| शिष्टं मधुरं | śiṣṭaṃ madhuraṃ | (His) etiquette is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ७ ॥ | 7 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
| गोपा मधुरा | gopā madhurā | (His) gopas (cowherd friends) are sweet |
| गावो मधुरा | gāvo madhurā | (His) cows are sweet |
| यष्टिर्मधुरा | yaṣṭirmadhurā | (His) cane (herding-stick) is sweet |
| सृष्टिर्मधुरा । | sṛṣṭirmadhurā | (His) creation is sweet |
| दलितं मधुरं | dalitaṃ madhuraṃ | (His) destruction is sweet |
| फलितं मधुरं | phalitaṃ madhuraṃ | (His) accomplishment (fruition) is sweet |
| मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ ८ ॥ | 8 | Everything is sweet about the Lord of Sweetness |
Gujarati meaning:
अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम्।
हदयं मधुरं गमनं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्॥१॥
શ્રી કૃષ્ણના મધુર મુખ પર આવેલ મધુર હાસ્ય વડે તેમના હોઠ અને આંખો દ્વારા માધુર્ય છલકાય છે. તેના દર્શનથી ભક્તોના મધુર હૃદયની ગતિ પણ મધુર થઇ જાય છે. (દર્શનથી ભક્તો પુલકિત થઇ જાય છે) આમ આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
वचनं मधुरं चरितं मधुरं वसनं मधुरं वलितं मधुरम्।
चलितं मधुरं भ्रमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥२॥
શ્રી કૃષ્ણના ભક્તો, શ્રી કૃષ્ણની મધુર વાતો, મધુર ચરિત્રો, તેમના મધુર (સુંદર) વસ્ત્રો, તેમના મરોડદાર મધુર અંગો વડે તેઓ જે મધુર ભ્રમણ કરે છે તેનું ગાન કરતા કહે છે કે આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुर: पाणिर्मधुर: पादौ मधुरौ।
नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्॥३॥
શ્રી કૃષ્ણ જયારે પોતાના મધુર હાથોમાં પોતાની મધુર વાંસળી પકડી પોતાના મધુર પગ પૃથ્વિ પર મૂકે છે ત્યારે પૃથ્વિ ની તમામ રજકણો મધુર થઇ જાય છે. વળી શ્રી કૃષ્ણ જ્યારે મધુર નૃત્ય કરે છે ત્યારે તેમનો સાથ ગોપીઓને મધુર લાગે છે. આમ આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
गीतं मधुरं पीतं मधुरं भुक्तं मधुरं सुप्तं मधुरम्।
रुपं मधुरं तिलकं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्॥४॥
શ્રી કૃષ્ણના મધુર ગીતોનું મધુર પાન કરીને ભક્તોને મધુર ભોજન કર્યાનો આનંદ થાય છે તેથી તેઓ મધુર નિન્દ્રાનો અનુભવ કરે છે અને તેઓ શ્રી કૃષ્ણના મધુર રુપના ઓવારણા લઈને મધુર તિલક કરી કહે છે કે આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
करणं मधुरं तरणं मधुरं हरणं मधुरं रमणं मधुरम्।
वमितं मधुरं शमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥५॥
શ્રી કૃષ્ણના ભક્તોને શ્રી કૃષ્ણના મધુર (સેવા) કાર્યો કરવાથી આ સંસાર સાગરમાં તરવુ મધુર લાગે છે. શ્રી કૃષ્ણ તેમના તમામ દુન્યવી સુખોનું મધુરતાથી હરણ કરી લે છે તો પણ શ્રી કૃષ્ણના ભક્તોના તન-મનમાં મધુર આનંદ થાય છે. અને તેઓ શ્રી કૃષ્ણના ચરિત્રો નુ વર્ણન મધુર ઉદ્ ગારો થી કે પછી મધુર શાંતિથી કરે છે કારણકે આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
गुन्जा मधुरा माला मधुरा यमुना मधुरा वीची मधुरा।
सलिलं मधुरं कमलं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥६॥
મધુર લહેરો વાળા મધુર યમુનાના મધુર પાણીમાં ઉગેલા મધુર કમળોની મધુર કળીઓની મધુર માળા શ્રી કૃષ્ણએ પહેરેલી છે. તેવા આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
गोपी मधुरा लीला मधुरा युक्तं मधुरं मुक्तं मधुरम्।
दृष्टं मधुरं शिष्टं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्॥७॥
મધુર ગોપીઓ સાથે શ્રી કૃષ્ણએ કરેલી લીલા મધુર છે. ગોપીઓને શ્રી કૃષ્ણનો સંયોગ મધુર લાગે છે અને વિયોગ પણ મધુર લાગે છે. કારણકે વિયોગમાં ગોપીઓને તેમનું મધુર ચિંતન (નિરિક્ષણ) કરવામાં કોઇ મધુર શિષ્ટાચાર કરવો પડતો નથી કારણકે આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
गोपा मधुरा गावो मधुरा यष्टिर्मधुरा सृष्टिर्मधुरा।
दलितं मधुरं फलितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्॥८॥
શ્રી કૃષ્ણ જ્યારે મધુર ગોવાળો સાથે મધુર ગાયો ને ચરાવવા મધુર લાકડી લઈને ચાલે છે ત્યારે સૃષ્ટિ મધુર લાગે છે. શ્રી કૃષ્ણનો ભાર પૃથ્વિને મધુર લાગે છે તેથી તે દબાયેલી હોવા છતા ફળદ્રુપ બની મધુર ફલ આપે છે કારણકે આ સૃષ્ટિ પરના સકળ માધુર્યના અધિપતિ (રાજા) શ્રી કૃષ્ણનું સર્વસ્વ મધુર છે.
॥ ઇતિ શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્ય વિરચિતં મધુરાષ્ટ્કમ સંપૂર્ણમ ॥
In popular culture
Madhurāṣṭakam has been a very popular devotional song. Renowned singers, including the classical legend M. S. Subbulakshmi and semi-classical singer K. J. Yesudas have given classical and semi-classical renditions of the song. In the Odissi dance tradition, the Madhurāṣṭakam comprises an elegant and intoxicating theme for dance drama.
See also
- Adi Sankara
- Vallabha Acharya