Arch compared to other distributions (Türkçe)

Bu sayfa, Arch Linux ve diğer popüler GNU/Linux dağıtımları ve UNIX-benzeri işletim sistemleri arasındaki benzerlikleri göstermeyi amaçlar. Aşağıda verilecek olan özetler Arch Linux'un sizin ihtiyaçlarınızı karşılayıp karşılamayacağına karar vermenize yardımcı olacak kısa açıklamalardır. Her ne kadar incelemeler ve açıklamalar işe yarasa da dağıtımları denemek kuşkusuz karşılaştırmanın en iyi yolu olacaktır.

Çeviri Durumu: Bu makale, Arch compared to other distributions makalesinin çevirisidir. Son çeviri tarihi: 2022-06-10. Eğer makalenin İngilizce sürümünde değişiklik yapılmış ise çevirinin senkronize edilmesine yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca çevirmen ekibimize katılmak için Telegram grubumuzu ziyaret edebilirsiniz.

Daha bütün bir karşılaştırma için Wikipedia:Comparison of operating systems ve Wikipedia:Comparison of Linux distributions sayfalarına bakın.

Aşağıdaki tüm alt başlıklarda diğer dağıtımlar ile sadece Arch Linux karşılaştırılır. x86_64'den farklı başka mimarileri destekleyen topluluk dağıtımı çeşnileri (community ports) Arch-based distributions sayfasında listelenmiştir.

Kaynak temelli

Kaynak temelli dağıtımlar fazlasıyla taşınabilir olmaları ile tüm işletim sistemini ve uygulamaları belli bir bilgisayar mimarisi ve kullanım tasarısı ile derleme avantajına sahiptir. Ancak kaynaktan derlemenin, doğası gereği fazla zaman alma dezavantajı vardır. Arch'ın temeli ve tüm paketleri sadece x86_64 mimarisi için derlenir.

CRUX

• CRUX, KISS (keep it simple stupid yani basit tut) prensibine odaklanan hafif bir dağıtımdır. CRUX, Judd Vinet'e Arch'ı yazma konusunda ilham vermiştir.
• CRUX, BSD tipi başlangıç (init) betikleri kullanır, Arch ise systemd kullanır.
• Arch yuvarlanan sürüm tipi bir sistem iken CRUX aşağı yukarı yıllık sürüm yayını yapar.
• Her ikisi de ports benzeri bir sistem ile gelir ve yine ikisi de BSD gibi üzerine inşa edilebilecek bir temel ortam sağlar.
• Arch, ikili (binary) sistem paketlerini yöneten ve Arch Build System ile pürüzsüzce çalışan pacman ile ön plana çıkar. CRUX topluluk katılımlı bir sistem olan prt-get'i kullanır. Bu sistem, kendi ports sisteminin birleşimi ile bağımlılık çözünürlüğünü ele alır ancak tüm paketleri kaynaktan derler (fakat CRUX temel kurulumu ikili kod şeklindedir)
• Hem Arch hem de CRUX resmî olarak sadece x86_64 mimarisini destekler.
• Arch oldukça geniş ikili paket depolarına ve Arch User Repository'e sahiptir. CRUX ise, nispeten mütevazı topluluk depolarına ek olarak, daha zayıf ve resmen desteklenen bir ports sistemi sağlar.

LFS

• LFS, (veya Linux From Scratch yani Sıfırdan Linux) tamamen dokümantasyon amacıyla vardır. Kitap, kullanıcıya işlevsel bir GNU/Linux sistemi için minimal bir temel paket takımının kaynak kodunun nasıl edinilebileceğini, elle derlenebileceğini, yamalanabileceğini ve yapılandırılabileceğini anlatır. LFS olabildiğince minimaldir; muazzam, eğitsel bir inşa etme ve temel sistemi kişiselleştirme süreci sunar.
• LFS herhangi bir çevrim içi depo sağlamaz; kaynaklar elle edinilir, derlenir ve make (paket yönetimi için birden fazla elle yapılan yöntem bulunmaktadır ve LFS ipuçlarında bahsedilir) ile kurulur.
• Arch, temel sistem olarak aynı paketleri, ek olarak systemd, birkaç ekstra araç ve hâlihazırda x86_64 için derlenmiş oldukça güçlü bir paket yöneticisi olan pacman'i sağlar. Arch topluluğu ve geliştiricileri, Arch temel sisteminin yanında, pacman ile kurulabilecek binlerce ikili paketi, Arch Build System ile kullanılacak şekilde PKGBUILD yapım betiklerini sağlar ve bakımını yapar. Arch aynı zamanda paketleri kişiselleştirmek ve elverişli bir şekilde inşa etmek için makepkg aracı ile gelir ve bu paketler pacman ile kurulabilir hâldedir.
• Judd Vinet, Arch'ı temelden inşa etmiştir, sonrasında C ile pacman'i yazmıştır. Arch eskiden bazen mizahi olarak "Güzel bir paket yöneticisi olan Linux" şeklinde de tanımlanmıştır.

Gentoo/Funtoo Linux

• Hem Arch Linux hem de Gentoo Linux yuvarlanan sürüm sistemleridir, bu şekilde paketler yukarı akımda (upstream) yayınlandıktan kısa bir süre sonra dağıtımda da yayınlanırlar.
• Gentoo paketleri ve temel sistemi kullanıcı tanımlı KULLANIM bayrakları doğrultusunda doğrudan kaynak kodundan inşa edilir. Arch paketleri kaynaktan inşa etmek için ports benzeri bir sistem sağlar, ancak Arch temel sistemi, önceden inşa edilmiş x86_64 ikili programlar olarak kurulacak şekilde tasarlanmıştır. Bu iki özellik genellikle Arch'ın daha hızlı inşa edilebilmesini ve güncellenebilmesini, diğer yandan Gentoo'nun ise daha sistematik ve kişiselleştirilebilir olmasını sağlar.
• Arch sadece x86_64'ü destekler, öbür yandan Gentoo resmî olarak x86 (i486/i686), x86_64, PPC/PPC64, SPARC, Alpha, ARM, MIPS, HPPA, S/390 ve Itanium mimarilerini destekler.
• Gentoo'nun resmî paket ve sistem yönetim araçları, Arch'ınkilere kıyasla daha "güçlü" ve karışık olma eğilimindedir. Ve Gentoo'nun kalbi olan belli başlı özelliklerin (USE flags, SLOTs vb.) Arch Linux'ta doğrudan karşılığı bulunmamaktadır. Bu farklılıkların bazıları Arch'ın öncelik olarak ikili (binary) bir dağıtım olmasından kaynaklanır, ancak tasarım felsefesindeki farklılıklar ile Arch'ın mimari basitlik sağlamak ve gereksiz yere karmaşıklaştırmamak adına prensipli bir duruş sergilemesi de büyük rol oynar.
• Hem Gentoo hem de Arch temel sistem sağladığı için ikisi de epeyce kişiselleştirilebilir niteliktedir. Gentoo kullanıcıları, systemd'den memnunlar ise, Arch'ın diğer birçok yönüyle kendilerini genellikle rahat hissedeceklerdir.

GNU Guix Sistemi

• Arch'ın CRUX'tan ilham aldığı gibi GNU Guix System da NixOS'dan ilham almıştır.
• Hem Arch Linux hem de Guix Sistemi yuvarlanan sürüm dağıtımlarıdır, bu şekilde paketlerin yukarı akımda (upstream) yayınlandıktan kısa bir süre sonra dağıtımda da erişilebilir olması sağlanır. Bununla birlikte Guix Sistemi öncelik olarak kaynak temelli bir dağıtımdır (Tabii önceden inşa edilmiş ikili paketler bulunur ve "substitutes" yani vekiller olarak adlandırılır) ancak Arch öncelik olarak ikili bir dağıtımdır.
• Arch paket yöneticisi olarak pacman'i kullanır, oysa Guix Sistemi başka dağıtımlarda olmayan deneysel paketleme özelliklerini destekleyen guix'i kullanır.
• Arch sadece x86_64'ü destekler, Guix Sistem ise resmî olarak birçok mimariyi destekler.
• Arch başlangıç sistemi olarak systemd'iyi kullanır, Guix Sistemi ise GNU Shepherd adlı başlangıç sistemini kullanır.
• Guix Sistemi, Dosya Sistemi Hiyerarşisi Standardı dahil geleneksel birçok Unix konsepti ile ters düşer. Örneğin, geleneksel dağıtımlarda dosyalar farklı birçok dizine dağıtılmış şekildedir, Guix Sistemi'nde ise /gnu/store/ dizinin altında bir yerde bulunurlar.
• Arch nadiren özgür olmayan (genellikle sürücüler) yazılımlar sağlayabilir, ancak Guix Sistemi sadece özgür yazılım bulundurur ve Özgür Yazılım Vakfı standartlarına uygun bir dağıtımdır - tabii özgür olmayan yazılımlar sağlayan alternatif Guix depoları da bulunur
• Arch, kullanıcıların yüklenen yazılım paketlerini doğrudan yapılandırmasını bekler, ancak Guix Sistemi, Scheme'de evrensel (global) sistem yapılandırmalarına teşvik eder. Bu şekilde yapılandırma dosyaları sırasıyla oluşturulur.

Genel

Bu dağıtımlar geniş bir avantajlar ve güçlü yanlar yelpazesi sunar ve pek çok kullanım amacına uygun hâle getirilebilir.

Debian

• Debian büyük bir topluluğa sahip, en büyük üst akım Linux dağıtımıdır ve stable (kararlı), testing (deneme sürecinde), unstable (kararsız) dallarıyla, 140.000'e aşkın paket sunar. Erişilebilir Arch ikili paketlerinin sayısı daha azdır. Ancak AUR dahil edildiğinde miktarlar karşılaştırılabilir durumdadır.
• Debian özgür yazılım konusunda daha şiddetli bir duruş sergiler ancak yine de özgür olmayan depolarına özgür olmayan yazılımları dahil eder. Arch ise GNU Vakfı'nın tanımı ile özgür olmayan paketler konusunda daha hoşgörülü ve kapsayıcıdır.
• Debian "dondurulmuş" ve beş yıl boyunca desteklenen Stable (Kararlı) dalında sıkı sınamalara odaklanır. Arch paketleri ise Debian Stable'a kıyasla daha günceldir, Debian Testing'e ve Debian Unstable'a daha yakın bir tutum sergiler ve yayın planı düzenli değildir.
• Debian alpha, arm, hppa, i386, x86_64, ia64, m68k, mips, mipsel, powerpc, s390 ve sparc gibi birçok mimariyi destekler; Arch ise sadece x86_64'ü destekler.
• Arch, kaynaklar dışında, özel ve kurulabilir paketler inşa etmek için, ports benzeri paket inşa etme sistemi ile, daha elverişli bir destek sunar. Debian ise herhangi bir ports sistemi sunmaz ve geniş ikili paket depolarına güvenir.
• Arch kurulum sistemi sadece minimal bir temel sunar ve sistem yapılandırması süresince oldukça şeffaf bir şekilde kullanıcı tarafından kullanılır, oysa Debian'ın metotları, önceden seçilmiş paket gruplarını indirmek için apt görevlerinin kullanılması gibi, daha otomatik olarak yapılandırmaya yönelik bir yaklaşım sergiler, tabii bunun yanında alternatif indirme metotları da sunar.
• Arch, yazılım kütüphanelerini genellikle başlık dosyaları ile birlikte paketler, Debian'da ise başlık dosyalarının ayrıca indirilmesi gerekir.
• Arch yamalamayı en az seviyede tutmaya çalışır, böylece yukarı akımın değerlendiremeyeceği sorunlardan kaçınmış olur; oysa Debian, paketleri daha geniş bir topluluk için daha özgürce yamalar.

Fedora

• Fedora topluluk tarafından geliştirilmiştir ancak Red Hat tarafından da desteklenir; sıklıkla sınama ortamı sistemi olarak öne çıkar. Fedora paketleri ve projeleri RHEL'e geçirilir ve bazıları sonuç olarak başka dağıtımlar tarafından kabul edilir. Arch'ın yayınları düzenli aralıklarla yapılmaz ve başka dağıtımılar için deneme dalı işlevi görmez.
• Fedora paketleri DNF paket yöneticisi ile RPM formatı kullanır. Arch paketleri yönetmek için pacman'i kullanır.
• Fedora, özgür yazılıma olan adanmışlığı sebebiyle resmî depolarında özgür olmayan yazılımlar bulundurmayı reddeder, ancak üçüncü parti depolar bu tip paketler için müsaittir. Arch özgür olmayan yazılıma olan eğiliminde daha hoşgörülüdür ve muhakemeyi kullanıcıya bırakır.
• Fedora, grafik kurulum ortamı ve minimal kurulum gibi birçok kurulum seçeneği sunar. Fedora "spin"leri (ikincil dağıtımları) de aynı zamanda alternatif masaüstü ortamı çeşitliliği sunar ve her biri varsayılan paketlerin yalın bir karışımı ile gelir. Öte yandan Arch, minimal bir temel sistem kurulumu sürecini kolaylaştırmak için sadece birkaç betik sağlar. Arch, gerçek bir ports benzeri sistem olan Arch Build System'i ve kullanıcılar tarafından eklenen oldukça geniş bir PKGBUILD koleksiyonu olan AUR'u sunar. Slackware, Slackbuilds'in yarı resmî depoları olan slackbuilds.org'da buna benzer ancak daha hafif bir sistem sunar ve bu sistem PKGBUILD'lere benzer bir işlev sağlar. Slackware kullanıcıları genellikle Arch'ın çoğu yönüyle kendilerini oldukça rahat hissedeceklerdir.

Acemi dostu

Bazen "çaylak dağıtımları" olarak da adlandırılan acemi dostu dağıtımlar birçok konuda benzerlik gösterir ancak Arch onlardan biraz daha farklıdır. Eğer GNU/Linux'u küçük bir temel sistem inşa ederek öğrenmek istiyorsanız, kurulum süreçleri karşılaştırıldığında daha az paket yüklendiği için, Arch daha iyi bir seçenek olabilir. Dağıtımlar arasındaki belirli farklılıklar aşağıda açıklanmıştır.

Ubuntu

• Ubuntu ticari olarak Canonical Ltd. tarafından desteklenen Debian temelli popüler bir dağıtımdır, Arch ise bağımsız olarak geliştirilmiş ve sil baştan inşa edilmiş bir sistemdir.
• İki proje çok farklı amaçlara sahiptir ve hedef kullanıcı kitlesi de yine oldukça farklıdır. Arch, kendin yap metodunu tercih eden kullanıcılar için tasarlanmıştır, Ubuntu ise önceden yapılandırılmış bir sistem sağlar. Arch temel kurulumdan başlayarak daha basit bir tasarım sunar ve kullanıcının kendi spesifik ihtiyaçlarına göre kişiselleştirmesine dayanır. Birçok Arch kullanıcısı öncesinde Ubuntu ile başlayıp Arch'a geçiş yapmıştır.
• Arch'ın geliştirilmesi topluluğun sağladığı desteğin ötesinde hiçbir kullanıcı arayüzüne yönelimli değildir. Buna ek olarak, Canonical'in ticarî doğası, Unity'nin Dash menüsüne reklamlar eklemek ve kullanıcıların verilerini toplamak gibi bazı tartışmalı kararlar almasına yol açmıştır. Arch hiçbir ticarî gündemi olmayan, topluluk tarafından sürdürülen ve bağımsız bir projedir.
• Ubuntu 6 ayda bir birbirinden ayrık yayınlar yapar, Arch ise yuvarlanan sürüm tipi bir sistemdir.
• Arch ports benzeri bir paket inşa etme sistemini ve kullanıcıların pacman paket yöneticisi için kaynak paketleri paylaşabildiği Arch User Repository'i (Arch Kullanıcı Deposu) sunar. Ubuntu ise daha karışık bir paket yöneticisi olan apt'yi sunar ve Personal Package Archives (Kişisel Paket Arşivleri) ile ikili paketlerin tekrar dağıtımına izin verir.
• Bu iki dağıtımın toplulukları da birçok yönden farklıdır. Arch topluluğu daha küçüktür ve dağıtıma katkıda bulunmaları şiddetle teşvik edilir. Buna karşın Ubuntu topluluğu görece daha büyüktür ve geliştirmeye, paketlemeye ve depo bakımına aktif olarak katkıda bulunmayan daha fazla kullanıcı oranına tolerans gösterebilir.

Linux Mint

• Linux Mint, Ubuntu'nun bir çeşidi olarak doğmuş, sonrasında Debian'dan temel alınmış LMDE'yi (Linux Mint Debian Versiyonu) eklemiştir. Öte yandan Arch bağımsız bir dağıtımdır, kendi inşa sistemine ve depolarına dayanır.
• Mint sürdürülebilirliği kolaylaştırmak için 'MintTools' olarak adlandırılan çeşitli çizgesel (graphical) araçla gelir. Arch sadece pacman gibi basit komut satırı araçları sağlar ve sistem yönetimini kullanıcıya bırakır.
• Mint'in yeni sürümleri, Ubuntu'dan yaklaşık bir ay sonra, her altı ayda bir yayınlanır. Her yeni sürümde Ubuntu LTS'in son sürümü temel alınır ve beş yıl boyunca desteklenir. LinuxMint Debian Sürümü'nde (LMDE) Debian Stable temel alınır ve sadece Mint paketleri ve güvenlik geliştirmeleri için güncelleme alır. Arch ise tamamı ile yuvarlanan sürüm mantığıyla çalışan bir dağıtımdır.

openSUSE

openSUSE'in odak noktasında RPM paket formatı ve saygıdeğer YaST2 GUI temelli yapılandırma aracı vardır. Arch bu tip araç sunmaz. Bu sebeple openSUSE, daha GUI temelli, otomatik yapılandırılan veya açılır açılmaz çalışır olup aynı zamanda derin kişiselleştirmeye olanak veren bir sistem isteyen kullanıcılar için daha uygun olabilir.

Mandriva/Mageia

Mandriva Linux (eskiden Mandrake Linux) 1998'de GNU'Linux'u herkes için daha kolay yapmak amacı ile oluşturulmuştur; RPM temellidir ve urpmi paket yöneticisini kullanır. Mageia, eski Mandriva çalışanları tarafından, Mandriva'nın ticarî konumuna başkaldırma amacıyla oluşturulmuş, kar amacı gütmeyen ve topluluğa dayanan bir Mandriva çatalıdır. Arch, Mandriva veya Mageia'ya kıyasla daha kolay bir yaklaşım sergiler, metin tabanlı olup elle yapılandırmaya dayanır ve böylece orta veya ileri seviye kullanıcıları hedefler.

BSD'ler

• BSD'ler ortak bir köken paylaşır ve UC Berkeley'de yapılmış olan üründen, özgürce dağıtılabilir ve ücretsiz bir UNIX sistemi oluşturmak amacıyla miras kalmıştır. GNU/Linux dağıtımları değil, UNIX benzeri işletim sistemleridir ve orijinal AT&T UNIX kodundan türemişlerdir.
• Arch ve BSD'ler sıkıca entegre edilmiş temel sistem ve ports sistemi konseptlerini paylaşırlar. Yine de, Arch gibi GNU/Linux dağıtımlarının aksine BSD'lerin çekirdekleri ve kullanıcı programları (kabuk, ls, cp, cat ve ps gibi temel araçlar gibi) birlikte tek bir kaynak deposunda geliştirilir.
• BSD lisansı serbesttir, aksine GPL, lisanslanan şeyin çeşitlerinin de aynı lisans ile yayınlanması gibi koşullar barındırır. Arch GPL ile yayınlanır.
• BSD çeşitleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için Wikipedia:Comparison of BSD operating systems makalesine bakın.

Ayrıca bakınız

• DistroWatch - Linux dağıtım haberleri ve incelemeleri